بررسی مفهوم فتنه در قرآن و نهج‌البلاغه با تاکید بر مفهوم فتنه مثبت و فتنه منفی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ، تهران، ایران.

چکیده

ریشه" ف ت ن" 60 بار و واژه "فتنه" 34 بار در قرآن آمده‌است. گستردگیِ کاربرد قرآنی و روائیِ این واژه، و نیز سخنان متفاوت و گاه متناقضِ عالمان واژه‌شناس و مفسران، موجب تشتّت و اختلاف آراء شدید گشته، که گاه معنای ریشه با مقدمات یا لوازم آن اختلاط یافته‌است. این نگارش به دنبال مشخص کردن مفهوم فتنه و ابعاد آن در قرآن و نهج البلاغه و سخنان امیرالمومنین است
نتیجه آن شد که فتنه در بسامد قرآنی خود، به معانیِ "امتحان" "عذاب" "هلاکت" و نیز "ایجاد فضای اِضلال و شبهه‌افکنی" آمده‌است. امتحان شامل نعمت و نقمت می‌شود که هر دو برای تمیز انسان‌های صالح و طالح لازم بوده و با هدف تربیتی انجام می‌شود. در نهج‌البلاغه نیز فتنه در همه معانی فوق استعمال شده و به معنای اِضلال و اختلاف افکنی و ایجاد فضای گمراه کننده، بسیار گسترده تر بکار رفته‌است. از همین رو امیرالمومنین(ع) در بیان نشانه‌های فتنه، خاستگاه‌های فتنه، و نیز راه‌های مبارزه با فتنه همت فراوان گماشته‌اند. اگر چه همه این امور چنانچه دأب قرآن است، در کلام‌الهی بصورت کلّی ذکر شده‌اند، ولی در نهج‌البلاغه، حضرت علی(ع) مصادیق فتنه را از عصر جاهلیت تا نسل معاصر خود به طورمفصّل تحلیل نموده، و جریان‌شناسی و آسیب‌شناسی فرموده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Concept of Sedition in the Qur'an and Nahj al-Balagha with Emphasis on the Concept of Positive Sedition and Negative Intrigue

نویسنده [English]

  • Zohreh Akhavan
Associate Professor, Department of Quran and Hadith science, University of Science and Education University of Quran, Qom, Iran.
چکیده [English]

The root "F" and the word "intrigue" are 34 times in the Qur'an. The extent of the Quranic use and the narrative of this word, as well as different words, and sometimes the contradictory scholars of the words and commentators, have led to the density and controversy of intense votes, which are sometimes the root meaning of that mixed with its priorities or supplies. This writing seeks to identify the concept of sedition and its dimensions in the Qur'an and Nahj al-Balaghah and the words of Amiralmominin the result of the result that sedition in their Qur'anic frequency has come to the meanings of the "torment" "destruction", as well as "creating anxiety and compassionate space". . The exam involves blessings and politics, both for clean humans and guilty, and aimed at educating. In Nahj al-Balaghah, sedition has also been used in all meanings, and meant the opposition and the creation of misleading atmosphere, much wider. Therefore, Amiralmomin (AS) in expressing the signs of sedition, the origins of sedition, as well as the ways to fight sedition, are abundant. Although all of these matters are mentioned in the collapse of the Qur'an, but in Nahj al-Bahlagh,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-balagha
  • Qur'
  • an
  • positive intrigue
  • negative intrigue
  • conceptualization

مراجع

قرآن، ترجمه مکارم شیرازی.
نهج‌البلاغه، ترجمه مکارم شیرازی.
1. آمدی تمیمی، عبد الواحد(1366ش)؛ غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات، چاپ اول، یک جلد.
2. ابن عاشور، محمد طاهر (1420ق)؛ التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ، 30جلد.
3. ابن فارس، ابوالحسین احمد(بی تا)؛ معجم مقایس اللغه، قم: دارالکتب العلمیه، 6 جلد.
4. ابن منظور، ابوالفضل محمدبن مکرم(1408ق)؛ لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول،18جلد.
5. بهشتی، احمد، آغاز فتنه‌ها، مجله درس‌هائی از مکتب اسلام، شماره527.
6. حبیش بن ابراهیم، ابوالفضل(1360ش)؛ وجوه قرآن تصحیح مهدی محقق، تهران: بنیاد قرآن وزارت اوقاف چاپ چهارم.
7. حسامی، فاضل، آسیب‌شناسیِ دین در سیره علوی، مجله معرفت، شماره 43.
8. حسینی، سید عبدالزهراء(1395ق)؛ مصادر نهج‌البلاغه، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
9. حسینی همدانی، سید محمد حسین(1404ق)؛ انوار درخشان، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران: چاپ اول، 18 جلد.
10. دامغانی، ابوعبدالله (1412ق)؛ الوجوه و النظائر لالفاظ کتاب الله العزیز، قاهره: وزارت اوقاف، 2جلد.
11. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمدبن فضل (1412ق)؛‌ مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دارالقلم، چاپ اول.
12. شهابی، اویس و شیخی، حمیدرضا، موضع علی(ع) در برابر فتنه‌ها، مجله مشکوه، شماره27.
13. ضریر نیشابوری، ابوعبد الرحمن اسماعیل بن احمد(1996م)؛ وجوه القرآن الکریم، دمشق: دارالسقا، چاپ اول.
14. طباطبائی(علامه)، سید محمد حسین(1417ق)؛ المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاچ اول، 22جلد.
15. طبرسی، فضل بن حسن(1408ق)؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه، چاپ دوم، 10 جلد.
16. طریحی، فخرالدین (1425 ق)؛ مجمع البحرین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
17. طوسی، محمد بن حسن (1409ق)؛ التبیان فی تفسیر القرآن، بی جا: مکتب اعلام الاسلامی، چاپ اول، 10 جلد.
18. طیب، محمد حسن (1378ش)؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام، 14 جلد
19. فخر رازی، محمد بن عمر الخطیب(1417ق)؛ التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 11 جلد.
20. فراهیدی، ابو عبد الرحمن خلیل بن احمد (1410ق)؛ العین، بی جا: موسسه دار الهجره، چاپ دوم، 9 جلد.
21. فیومی مقری، احمد ابن محمد(1425 ق)؛ مصباح المنیر، قم: دار الهجره، چاپ سوم.
22. کلینی، محمد بن یعقوب(1362ش)؛ تهران: چاپخانه اسلامیه، چاپ دوم، 5جلد.
23. محمد قطب(1417ق)؛ فی ظلال القرآن، قاهره: دار الشروق، چاپ بیست و پنجم 6 جلد.
24. مرکز صهبا(1389ش)؛ بصیرت و استقامت، تهران: موسسه جهادی صهبا، چاپ پنجم، 1 جلد.
25. مصطفوی، حسن(1368ش)؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بی جا:روابط عمومی وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
26. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1385ش)؛ پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم،1جلد.
27. موسسه فرهنگی قدر ولایت(1388ش)؛ فتنه و فتنه گران، تهران: موسسه فرهنگی قدر ولایت، چاپ دوم، 1جلد.
28. هارون بن موسی(1409ق)؛ الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم، بغداد: دائره الآثار و التراث.
29. یساقی، علی اصغر(1380ش)؛ فتنه از نگاه قرآن و حدیث، تهران:انتشارات تاریخ و فرهنگ، چاپ اول، 1جلد.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار