بررسی روش‌شناختی چگونگی کشف سیره‌عقلا در پژوهش‌های عالی فقه و اصول

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 کارشناس ارشد، گروه فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

سیره عقلاء کاربرد گسترده‌ای در فقه، قواعدفقه و اصول‌فقه داشته و نقش آن در استنباط احکام امری بدیهی است. اگر بنای عقلاء حجیت نداشته باشد، روابط انسانها و نظم زندگی آنها مختل میشود. حال بحث در این است که فقیه محترم نویسنده این جمله، چگونه این سیره عقلاء را (آنهم از آغاز تمدن بشری)کشف کرده است. امروزه محققان برای کشف نظرات و شیوه عمل گروه‌های خاصی از انسان‌ها، پس از تعیین جامعه و نمونه آماری، از روش‌های نوین نظرسنجی مانند مشاهده علمی، مصاحبه و پرسشنامه (و تحلیل‌های آماری) استفاده می‌کنند. با توجه به وحدت ملاک، برای کشف نظر، روش و سیره عقلاء نیز باید چنین شود. در این پژوهش به کیفیت کشف سیره عقلاء از سوی علمای معظم قدیم و معاصر پرداخته شده و بدین منظور کتب علمای قدیم از حیث چگونگی کشف سیره عقلاء بررسی شده و از برخی از علمای معاصر سوالاتی در این باره پرسیده شده و نتیجه آن در تحقیق ارائه شده است که علمای بزرگوار در کشف سیره عقلاء از روش‌های نوین تحقیق مانند نظرسنجی، پرسشنامه و مصاحبه استفاده نکردند و اصولا با جامعه آماری، نمونه آماری و نظرسنجی از آحاد جامعه خردمندان، سروکار نداشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Methodological studding of discovery of wise people's method in high jurisprudence and osoul researches.

نویسندگان [English]

  • Mohammad Aminfard 1
  • Somaieh Aghaie 2
1 Jurisprudence and law department, Faculty of Theology and Islamic Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 MSc, Department of Islamic Jurisprudence and law, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The wise people has a wide usage in jurisprudence, the principles of jurisprudence (osoul),. If the structure of the wise people does not have the authority, the relations of humans and the order of their lives are disrupted and the differences expand.. Here is the discussion how the jurisprudents discover the Wise people. Nowadays, the authors discover the new research of the Wise people by using surveys such as scientific observation, questionnaire, and interview. This research has been addressed the quality of the discovery of Wise people by the great and modern social researchers. In the books of the primary jurisprudents have investigated how the rational method was discovered, as well as about this questions have been asked from contemporary jurisprudents, and the result is presented in the research. The great jurisprudents did not use modern methods of research such as surveys, questionnaire, interview, and did not deal with the statistical society, statistical sample and surveys from the wise men's community.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wise people's method
  • Authenticity
  • (osoul)

مراجع

  1. اسلامی، رضا (1387ش)، قواعد کلی استنباط، 3 جلدی، چاپ پنجم، قم، مؤسسه بوستان کتاب.
  2. اصغرى، عبدالله (1386ش)، أصول الفقه (شرح فارسى اصول الفقه مظفر)، قم، (اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه اصفهان)
  3. امین­فرد، محمد (1384ش)، روش تحقیق، تبریز، انتشارات شایسته.
  4. جعفری لنگرودی؛ محمدجعفر (1388ش)، دانشنامه حقوقی، تهران، انتشارات گنج دانش.
  5. جمعى از محققین (1388ش)، فرهنگ­نامه اصول فقه، قم، تهیه و تدوین مرکز اطلاعات مدارک اسلام حوزه علمیه قم.
  6. جمعی ­از نویسندگان (1374ش)، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی(ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  7. جناتی، محمدابراهیم (1370ش)، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران، کیهان.
  8. خمینی (امام)، روح الله (1367)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی.
  9. س.ک. موزر؛ ج. کالتون (1374ش)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، مترجم ایزدی، کاظم؛ تهران، انتشارات کیهان.
  10. ساروخانی، باقر (1385ش)، روش­هایتحقیقدرعلوماجتماعی، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  11. صبری، نورمحمد (1388ش)، درآمدی بر روش تحقیق در حقوق، تهران، انتشارات میزان.
  12. علی­احمدی، علیرضا؛ نهایی، سعید، وحید (1387ش)، توصیفی جامع از روش­های تحقیق، تهران، انتشارات تولید دانش.
  13. علیدوست، ابوالقاسم ( ۱۳۸۴ش)، فقه و عرف، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  14. عمید، حسن (1389ش)،فرهنگ مفصل عمید، تهران، انتشارات زرین.
  15. فیض، علیرضا (1379ش)،مبادی فقه و اصول، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  16. لطفی، اسدالله (1385ش)، قواعدفقه مدنی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
  17. ـــــــــــــ (1391ش)،مبانی­استنباط حقوق اسلامی، تهران، جنگل جاودانه.
  18. محقق داماد، مصطفی (1387ش)، قواعدفقه بخش مدنی1، چاپ هفتم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
  19. محمدی، علی (1385ش)، شرح­کفایة الأصول، چاپ چهارم، قم، دارالفکر.
  20. مشایخی، قدرت­الله (1393ش)،قاعده­های فقهی، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین (سمت).
  21. مصطفوى، محمد کاظم (1423ق)، فقه المعاملات، یک جلدی، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  22. معین، محمد (1386ش)، فرهنگ فارسی،یک جلدی، تهران، انتشارات میلاد.
  23. ملکی­اصفهانی، مجتبی (1390ش)، فرهنگ اصطلاحات علم اصول، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  24. مهریزى، مهدى (1376ش)، کتابشناسى اصول فقه شیعه، قم، مرکز انتشارات حوزه علمیه دفتر تبلیغات اسلامی.
  25. موسوی بجنوردی، محمدحسن (1377ش)، قواعد فقهیه، چاپ سوم، تهران، نشرالهادی.
  26. نیک­خلق، علی­اکبر، کامران، فریدون (1384ش)،روش تحقیق در علوم­اجتماعی، تهران، استادیار (وابسته به مؤسسه تحقیقاتی دانشیار).
  27. ولایی، عیسی (1387ش)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات علم اصول، تهران، نشر نی.

ب) منابع عربی

  1. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق)،  کفایه الاصول، قم، نشر مؤسسه آل بیت.
  2. ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، 15جلدی، چاپ سوم، لبنان-بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر التوزیع- دارصادر.
  3. أبوزهره، محمد (2015م)، اصول­الفقه، 1 جلدی، قم، ناشردارالفکرالعربی، نرم­افزار مکتبه­الشامله.
  4. أحمدالزرقا، مصطفی (2015م)،  المدخل الفقهی، 2جلدی، بی­جا.
  5. آشتیانی، محمدحسن (1319ق)، بحرالفوائد فی شرح الفوائد، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی.
  6. الاصفهانی، محمدحسین (کمپانی) (1419ق)، حاشیه المکاسب، قم، دار المصطفى (ص) لإحیاء التراث، کتابخانه فقاهت.
  7. امام خمینی، روح­الله (ربیع الاول1385)، الرسائل، قم، ناشر اسماعیلیان، نرم‌افزار فقه اهل بیت.
  8. ـــــــــــــــــــ (1421ق)، کتاب­البیع، 5 جلدی، چاپ اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  9. ــــــــــــــــــ (1426ق)، اجتهاد و تقلید، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  10. ــــــــــــــــــ (1382ش)،تهذیب الاصول، قم، ناشر اسماعیلیان.
  11. انصاری، مرتضی (1419ق)، فرائدالاصول، قم، مجمع الفکر اسلامی.
  12. بجنوردی (موسوی بجنوردی)، حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، 7 جلدی، قم، نشر الهادی.
  13. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (بى­تا)، منتهی الاصول، چاپ دوم، قم، منشورات مکتبة بصیرتی، کتابخانه فقاهت.
  14. بروجردی، محمدتقی (بی­تا)، نهایه الافکار، (تقریرات درسى آقا ضیاءالدین عراقى)، قم، انتشارات وابسته به جامعه مدرسین، کتابخانه فقاهت.
  15. بهبهانى، محمد باقربن­محمد (1415ق)، اکمل الفوائد الحائریة، قم، مجمع­الفکر الاسلامی.
  16. حائرى اصفهانى، محمدحسین (1404ق)، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، قم، دار إحیاء العلوم الإسلامیه.
  17. الحکیم، محمد سعید (1414ق)، المحکم فی أصول الفقه، قم، المنار.
  18. حکیم، عبدالصاحب (1413ق)، منتقی­الاصول،(تقریرات درس آیةاللّه محمد حسینی­روحانى)، بی­جا، انتشارات امیر، کتابخانه فقاهت.
  19. حکیم، محمدتقی (1418ق)، الأصول العامه فی فقه المقارن، قم، ناشر مجمع جهانی اهل بیت (ع).
  20. سبحانی، جعفر (1415ق)، الملازمة بین حکمی العقل و الشرع عند الشیخ­الانصاری، قم، بی­جا.
  21. صدر (شهید)، محمد باقر (1400ق)، دروس فی علم الاصول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
  22. ــــــــــــــــــــــ (بی­تا)، المعالم الجدید، تهران، مکتبه النجاح.
  23. ــــــــــــــــــــــ (بی­تا)، بحوث­فی­علم الاصول، جلد 4، قم، دائره المعارف اسلامی.
  24. طباطبایی حکیم، سیدمحسن (1416ق)، مستمسک العروه و الوثقی، 14 جلدی، قم، مؤسسه دار التفسیر.
  25. طوسی (شیخ)، محمدبن حسن (1417ق)، عده الاصول­، قم، مؤسسة آل البیت (ع) للطباعة و النشر.
  26. علامه­حلی، حسن­بن یوسف (1414)، تذکره الفقها، 17جلدی، قم، مؤسسه آل­البیت (ع).
  27. علی البحرانی، حیدر، محمدصنقورعلی (1426ق)، المعجم­الاصولی، قم، منشورات نقش، کتابخانه فقاهت.
  28. فاضل لنکرانی، محمد (1383ش)، القواعدالفقهیه، قم، مرکز نشر ائمه­اطهار، نرم افزار فقه اهل بیت.
  29. فیومی، احمد (بی­تا)، المصباح المنیر، قم، دارالرضی.
  30. الکاظمی خراسانی، محمدعلی (بی­تا)، فوائدالاصول (تقربرات درس محمدحسین نایینی)، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، کتابخانه فقاهت.
  31. محمصانی، صبحی­رجب (بی­تا)،  فلسفه­التشریع فی­الاسلام، بیروت، دارللملایین، کتابخانه فقاهت.
  32. مراغی، میرعبد الفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیه، 2 جلدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  33. مظفر، محمدرضا (1370ش)، اصول الفقه، چاپ چهارم، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  34. ــــــــــــــــ (بی­تا)، المنطق، قم، مؤسسه النشرالاسلامی.
  35. مغنیه، محمدجواد (بی­تا)،علم اصول الفقه فی ثوبه ­الجدید، بیروت، دارالعلم للملایین.
  36. مکارم شیرازی، ناصر (1387ش)، القواعدالفقهیه، چاپ سوم، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب(ع)، کتابخانه فقاهت.
  37. ـــــــــــــــــــــ (1382ش)، انوارالاصول، قم، ناشر مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع).
  38. میرازی­قمی، ابوالقاسم­بن­محمد (1378ش)، قوانین الاصول، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه.
  39. نایینی، محمدحسین (1404ق)، فوائدالاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  40. النجفی­الخوانساری، موسی­بن­محمد (1379ش)،منیه الطالب فی شرح­المکاسب (تقریرات المحقق­ المیرزا­ النائینی)، قم، مؤسسه ­النشر الاسلامی.
  41. نراقی، احمد بن محمد مهدی (1425ق)،عوائدالایام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  42. هاشمی، محمود (۱۴۰۵ق)،بحوث فی علم الاصول، (تقریرات درس شهید محمدباقر صدر)، قم، نرم افزار فقه اهل­البیت.

ج) مقاله‌ها

  1. اسدی، حسن (زمستان 1384)، «بناء عقلاء وجایگاه آن در ادله احکام»، مجله تخصصی فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، شماره 4، سال دوم.
  2. جهانخواه، علی (زمستان 1390)، «جایگاه بنای عقلا در فقه شیعه»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره هفدهم.
  3. علی­احمدی، علیرضا؛ غفاریان، وفا (تابستان و پاییز 1382ش)، «اصول شناخت و روش تحقیق» علمی-پژوهشی (وزارت علوم 26)، شماره 46و47.
  4. علوی، محمدتقی (1383ش)، «عرف و عادت در حقوق اسلام و ایران»، تبریز، دانشگاه تبریز.

د) پایان­نامه

74-  سپهری، آسیه (1390ش)،«مقایسه عملکرد و سبک دلبستگی دانش آموزان دارای مشکلات انضباطی دروه ی متوسطه شهر تبریز در سال تحصیلی1389-1390»،استاد راهنما: دکتر جواد مصرآبادی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

ه) پایگاه اینترنتی

75- http://fazellankarani.com/persian, پایگاه اینترنتی آیت­الله محمدجواد فاضل لنکرانی  

و) دفاتر مراجع

76- دفتر مرجع تقلید آیت­الله ­العظمی محمدتقی بهجت.

77- دفتر مرجع تقلید آیت­الله شیبری زنجانی.

78- دفتر مرجع تقلید آیت­الله العظمی صافی گلپایگانی.

79- دفتر مرجع تقلید حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.

80- دفتر مرجع تقلید حضرت آیت‌الله العظمی محمدجواد لنکرانی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار