اخلاق محوری در ایدئولوژی بانک‌داری اسلامی با رویکرد نوین فقهی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

2 عضو هیات علمی گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

چکیده

در نظام بانکداری غربی بیشترین قراردادها بر مبنای معاملات ربوی منعقد می‌شود و هدف بانک‌ها فقط کسب سود بیشتر است. لذا در اینگونه نظام‌های بانکدار جایی برای اصول اخلاقی متصور نیست؛ اما در نظام بانکداری اسلامی ربا ممنوع بوده است. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی در صدد اثبات اخلاق محوری عقود بانکداری اسلامی است. لذا مسئله اصلی مقاله این است؛ آیا عقود بانکداری اسلامی بر مبنای اصول اخلاقی استوار گردیده اند؟ در این تحقیق، به این نتیجه می رسیم که هدف اصلی بانکداری اسلامی ترویج معاملات بدون ربا و حذف عقود ربوی است چراکه ربا به عنوان یکی از گناهان کبیره، مذموم شناخته شده و از حیث اینکه موجب ظلم بر مستضعفین و مانع ترویج احسان و کمک به همنوع است، مغایر با اصول اخلاقی است؛ اما معاملات بدون ربا با هدف کمک به مستضعفین و ترویج فرهنگ قرض الحسنه سعی بر نهادینه کردن محاسن اخلاقی دارد و با اتکا به مبانی اخلاقی همچون همدلی و مشارکت، عقود مشارکتی را جایگزین ربا نموده تا بدین وسیله زمینه مناسبی جهت اشتغال زایی و کارآفرینی به وجود آورد و نهایتاً ریشه فقر و بیکاری را ـ که بستر فسادِ اخلاقی هستند ـ بزند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethics central to the ideology of Islamic banking with a modern jurisprudential approach

نویسندگان [English]

  • Siyamak Jafarzadeh 1
  • safdar mohammadi 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and law, Faculty of Letters and Humanities, Urmia University, Urmia, Iran.
2 faculty member, Department of Islamic Jurisprudence and law, Faculty of Letters and Humanities, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]

Most contracts in Western banking system based on usury transactions concluded and the Bank only goal is profit, regardless of the client's interests and the interests of society. Therefore, in these banking systems there is no room for moral principles, This paper uses descriptive approach - to prove analytical and ethical Islamic banking contracts is hereby explain that the term ethical banking, Islamic banking is synonymous with the term. The main matter is this: Is Islamic banking contracts were based on moral principles? In this study, leading to the conclusion that the main objective of promoting Islamic banking transactions without interest and usury contracts deleted because interest as one of the major sins, indecent known And in terms of oppression of the poor and obstacles that would promote the charity and helping your fellow man, Contrary to moral principles, but trading interest-free loan to help the poor and promote a culture of moral virtues is trying to institutionalize and relying on moral principles such as solidarity and participation, partnership contracts to replace usury and thereby created fertile ground for job creation and entrepreneurship Finally, moral corruption, poverty and unemployment that hit the bed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • banking
  • Islamic contracts
  • usury
  • morality
  • Economic Jurisprudence
  1. 1-   قرآن کریم.

    2-   ابراهیمی، محمدحسین (1372)، ربا و قرض در اسلام، تهران، انتشارات اسلامی.

    3-   ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (1378)، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    4-   ابن‌مسکویه، احمدبن‌محمد (1375)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، مترجم: نجفی‌افرا، مهدی، تهران، انتشارات اسلامی.

    5-   ابن منظور (1405ق)،  لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه.

    6-   اصفهانی، راغب (1392ق)، مفردات، بیروت، دارالکتب العلمیة.

    7-   الهی نیا، علی‌اصغر؛ مقدس نیان، سیدمحمد؛ وفا، جعفر (1388)، اخلاق اقتصادی، اداره آموزش عقیدتی سیاسی ستاد نمایندگی ولی فقیه در سپاه.

    8-   بروجردی، آقا حسین طباطبائی (1429ق)، جامع احادیث شیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز.

    9-   تفضلی، فریدون (1385)، تاریخ عقاید اقتصادی، تهران، دانشگاه تهران.

    10-     تقی نتاج، غلامحسن؛ نجف‌پور کردی، حمیدرضا؛ بحری، ثالث جمال (1391)، «هنجارهای یک نظام مالی اخلاقی و شرایط نیل به نظام مالی ایده آل در حوزه بانکداری»، فصل نامه بانکداری اسلامی، شماره 22.

    11-     پی. ار. جی لیارد (1388)، تئوری اقتصاد خرد، مترجم: عباس شاکری، تهران، نشر نی.

    12-     حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.

    13-     حسینی، سید شمس‌الدین؛ سوری، امیررضا (1386)، «کارایی بانک‌های ایران و عوامل مؤثر بر آن»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره 25.

    14-    دهخدا، علی اکبر (1372)، لغت نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

    15-    شوپنهاور، آرتور (1390)، جهان همچون اراده و تصور، ترجمه رضا ولی یاری، تهران، نشر مرکز.

    16-     شهید ثانی، (1425)، مسالک الافهام الی تنقیح الشرایع الاسلام، قم، موسسة المعارف الاسلامیه.

    17-    طباطبائی، محمدحسین (1386)، تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    18-     صدر (شهید) سید محمدباقر (1349)، اقتصاد ما، تهران، برهان.

    19-     صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1413ق)، من لا یحضر الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

    20-     طوسی، ابو جعفر محمد بن حسین (1404)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تصحیح: قصیر العاملی، احمد حبیب، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی.

    21-     فنائی، سیدمجتبی، ناصر ذاکری، محمود روزبهان و عادل پیغامی (۱۳۹۱)، اقتصاد، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی.

    22-     فیومی، احمدب ن‌ محمد (1366)، مصباح المنیر، تهران، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).

    23-     قدیری اصل، باقر (1387)، سیر اندیشه اقتصادی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

    24-     قمی، عباس (1366)، سفینه البحار ومدینه الحکم والآثار، قم، انتشارات اسلامی.

    25-     کاپلستون، فردریک چارلز (1388)، تاریخ فلسفه، مترجم: خرمشاهی، بهاءالدین تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

    26-     کانت، ایمانوئل (1380)، درس‌های فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، انتشارات نقش و نگار.

    27-     کلینی، محمد بن یعقوب (1377)، أصول کافی، ترجمه هاشم رسولی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه.

    28-     مجلسی، علامه محمد باقر (1409)، بحار الانوار، تحقیق و تعلیق: سید جواد علوی، تهران، ناشر اسلامی.

    29-     محمدی ری شهری، محمد؛ عبدالهادی، مسعودی (1388)، اخلاق، قم، انتشارات دانشگاه علوم قران و حدیث.

    30-     مطهری، مرتضی (1372)،  فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات صدرا.

    31-     مشرف جوادی، محمدحسین؛ قوچی‌فرد، حمزه (1388)، «ریسک در بانک‌ها و موسسات مالی اسلامی (با رویکردی بر ریسک قانونی)»، بررسی های بازرگانی، شماره 38.

    32-     معین، محمد (1377)، فرهنگ معین، تهران، دانشگاه تهران.

    33-     موسایی، میثم (1377ش)، تبیین مفهوم و موضوع ربا از دیدگاه فقهی (با توجه به روابط اقتصادی معاصر)، تهران، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.

    34-     میر معزی سیدحسین (1386)، «بیع الخیار از دیدگاه فقه و کاربرد آن در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، دوره هفتم، شماره 25.

    35-     نجفی، محمدحسن (1365)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.

    36-     نوری کرمانی، محمدامیر (1381ش)، موضوع شناسی ربا و جایگاه آن در اقتصاد معاصر. قم، مؤسسه بوستان کتاب.

    37-     نوری، محدث (1408ﻫ.ق)، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.

    38-     نراقی، محمدمهدی (۱۳8۳)، جامع السعادات، ترجمة جلال الدین مجتبوی، تهران، انتشارات حکمت.

    39-     یزدی، عباس اسماعیلی (۱۳۹٠)، فرهنگ اخلاق، قم، دلیل ما.

    40-     یوسفی، احمدعلی (1381)، جبران کاهش ارزش پول، مجله فقه اهل‌بیت، دوره هشتم، شماره31.

    1. Harris, Jared D., Sapienza, Harry J., Bowie, Norman E., (2009), Ethics and entrepreneurship. Journal of Business, Venturing 24. 407–418.
    2. Harmeling, Susan S., Sarasvathy, Saras D., (2009), Related Debates in Ethics and Entrepreneurship: Values, Opportunities, and Contingency, Business Ethics.
    3. Machan, Tibor R., (1999), Entrepreneurship and Ethics. Emerald International Journal of Social Economics, Volume 26, Number 5.