واکاوی اخلاق عرفانی و استنتاج تفاوت‌های آن با دیگر رویکردهای اخلاقی و عرفانی در جهت تاثیرات کاربردی در سلوک معنوی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

معاون نهاد دانشگاه تبریز

چکیده

علم اخلاق عرفانی، رویکردی نوین در علم اخلاق بوده و مبتنی بر سیر و سلوک و کشف و شهود است و به مقیاس گسترده‌ای از کتاب و سنت بهره جسته است. این رویکرد به فضایل و رذایل با نگاه عرفانی می‌پردازد بخلاف علم عرفان عملی، که آنچه هدف اصلی در آن به شمار می‌رود، وصول الی‌لله است و بحث از فضایل و رذایل جنبه طریقیت پیدا می‌کند. مباحث اخلاقی را می‌توان برحسب رویکرد اخلاق عرفانی به سه مرحله، قبل، حین و بعد از وصول تقسیم کرد. اخلاق عرفانی بیانگر بخش متعالی اخلاق دینی است. هر فضیلتی که در ارتباط با حق تعالی مطرح می‌باشد، در اخلاق فلسفی به معنای فلسفی خشک ، جایی برای طرح ندارند. برخی از مقوله‌ها هم در اخلاق فلسفی وجود دارد که در اخلاق عرفانی جایگاهی ندارند. اخلاق عرفانی صرفاً به مقولاتی می‌پردازد که در مسیر وصول الی‌الله به کار می‌آید و نیز اخلاق عرفانی بخلاف اخلاق فلسفی به‌عنوان یک علم تابحال نظم و نسق درستی را پیدا نکرده است. تبیین‌هایی که در اخلاق عرفانی وجود دارد، ترجمه حالات درونی سالک می‌باشد، در حالی که در اخلاق فلسفی تبیین‌های فلسفی و عقلی برای همه مخاطبین دارای عقل و لو بدون دریافت‌های باطنی ممکن و میسر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing mystical ethics and deducing its differences from others Ethical and mystical approaches towards practical effects in spiritual behavior

نویسنده [English]

  • Saeed Imami
Vice President of Tabriz University
چکیده [English]

Mystical ethics is a new approach in the science of ethics and is based on experience, discovery and intuition, and it has benefited from books and tradition on a large scale. This approach deals with virtues and vices with a mystical view. Unlike the science of practical mysticism, in which the main goal is the attainment of Allah, and the discussion of virtues and vices takes on the aspect of tariqa. Ethical issues can be divided into three stages according to the approach of mystical ethics, before, during and after collection.Mystical ethics represents the sublime part of religious ethics. Any virtue that is mentioned in connection with the Supreme Being has no place to be discussed in philosophical ethics in a dry philosophical sense. There are some categories in philosophical ethics that have no place in mystical ethics. Gnostic ethics deals only with the categories that are used in the path of attaining God and also, unlike philosophical ethics, as a science, Gnostic ethics has not yet found the correct order. The explanations that exist in mystical ethics are the translation of the inner states of the seeker,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • mysticism
  • mystical ethics
  • practical mysticism
  • moral system
  1. قرآن کریم.

    نهج البلاغه.

    1. ابن اثیر، مبارک بن محمد. (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، چاپ چهارم. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
    2. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی. (1395). تلبیس ابلیس. ترجمه علیرضا ذکاوتی‌ قرا‌گزلو. چاپ پنجم.تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    3. ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ چهارم.بیروت: دار صادر.
    4. احمدپور، مهدی. (1385). کتابشناخت اخلاق اسلامی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    5. ازهری، محمدبن احمد. (1421ق). تهذیب اللغه. چاپ اول. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    6. استیس، والتر ترنس. (1392). عرفان و فلسفه. تهران: سروش.
    7. انصاری، عبدالله بن محمد. (1396). طبقات الصوفیه. مقدمه محمد سرور مولایی. بی‌جا: توس.
    8. تنهاوی، محمدعلی. (بی‌تا). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
    9. جوادی‌آملی، عبدالله. (1395). حیات عارفانه امام علی×. قم: اسراء.
    • دهخدا، علی‌اکبر. (1364). لغت‌نامه دهخدا. دانشگاه تهران: نشر سازمان لغت‌نامه دهخدا.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالعلم.
    • زبیدی، محمدبن محمد مرتضی. (1414ق). تاج العروس. چاپ اول. بیروت: دار الفکر.
    • زرین‌کوب، عبدالحسین. (1395). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.
    • سعیدی، گل بابا. (1387). فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی. تهران: انتشارات شفیعی.
    • سهروردی، یحیی ‌بن‌ حبش. (1374). عوارف المعارف. ترجمه ابومنصور اصفهانی زبان. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم. (1981م). ‌الاسفار الاربعه. بیروت: نشر دار احیاء التراث.
    • طریحی، فخرالدین بن محمد. (1416ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    • عمید، حسن. (1386). فرهنگ فارسی عمید. چاپ دهم. تهران: نگاه.
    • غزالی، محمد بن محمد. (1351). احیاء علوم الدین. ترجمه مؤید الدین محمد خوارزمی. به‌کوشش حسین خدیوجم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    • فضلی، علی. (1389). علم سلوک. قم: دفتر نشر معارف.
    • فیض کاشانى، محمد بن‌ شاه ‌مرتضی. (1393). المحجه البیضاء فى تهذیب الاحیاء. قم: نشر مؤسسه انتشارات اسلامی.
    • مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه‏آثار. تهران: صدرا.
    • معین، محمد. (1371). فرهنگ فارسی. چاپ نهم. تهران: سپهر.
    1. نراقى، محمد مهدى. (1312ش). جامع السعادات. چاپ چهارم.بیروت: نشر مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    • یثربی، سید یحیی. (1396). عرفان نظری. قم: بوستان کتاب.
    • یزدان پناه، سید یدالله. (1398). «اخلاق عرفانی؛ پیشنهادی درباب رویکرد اخلاقی نوین». دو ماهنامه خلق. پیاپی ۷۲.
    • پارسانیا، حمید، ماهنامه حورا شماره 2، تهران، مرکز تحقیقات زن و خانواده
    • مجتبوی، سید جلال الدین. (1358). اخلاق در فرهنگ اسلامی. تهران: نشر نهضت زنان مسلمان.
    • جعفری تبریزی، محمدتقی. (1364). بررسى و نقد افکار راسل. تهران: نشر امیرکبیر.
    • جعفری تبریزی، محمدتقی. تفسیر نهج البلاغه. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
    • امید، مسعود. (1381). درآمدى بر فلسفه اخلاق از دیدگاه متفکران مسلمان معاصر ایران. تهران: موسسه‌ تحقیقاتی‌ علوم‌ اسلامی‌ – انسانی‌ دانشگاهها تبریز (سه‌ علامه‌)