گسست اجتماعی در پرتو أنفسی‌سازی؛ تحلیل انتقادی سوءاستفاده از امیال فردی در عصر مدرن وتاثیر آن بر معنویت جدید

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار معلم و دکتری عرفان اسلامی

چکیده

برخی بینش‌های جامعه‌شناختی در تحلیل تحولات بنیادین عرصه دینداری وزندگی معنوی براین باور است که ظهور معنویت‌گرایی جدید، نتیجه‌ی «أنفسی‌گرایی» در دنیای مدرن است. امروزه أنفسی‌گرایی/سازی یا درون‌گرایی درجامعه غربی به یک فرایند عمومی تبدیل شده ودرحال گسترش به جوامع غیرغربی از جمله کشور ما ایران است؛أنفسی‌گرایی به‌معنای«آشکار ساختن تمایلات، احساسات درونی وابتنای زندگی فردی براساس انتظارات درونی شخص» است. نوشتار حاضر باشیوه توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ به‌این پرسش است که«گسترش أنفسی‌گرایی در ساحات گوناگون زندگی بشری»چه پیامدهای منفی به‌همراه دارد؟ یافته­های پژوهش نشان می‌دهد محور قرارگرفتن تمایلات درونی انسان، همواره مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌است؛ صاحبان قدرت وثروت ضمن استقبال از أنفسی شدن جامعه، با دست‌کاری تمایلات وهدایت امیال درونی افراد به نفع مطامع سیاسی ومنافع مادی خود بهره‌برداری نموده‌اند؛ معلمان معنوی نیز معیار وملاک گزینش عناصر ومناسک معنوی را سنخ روانی وخواسته­های درونی فرد دانسته وتمایلات وامیال درونی فرد به عنوان تنها منبع ارزش­هاونظام باورها، جایگزین نظام سلسله مراتب وحیانی نموده‌اند. اصلی‌ترین ومهم‌ترین پیامد منفی فراگیری أنفسی‌گرایی فردگرایانه، گُسست اجتماعی واز هم‌پاشیدگی زیست جمعی جامعه انسانی است. هدف مقاله، آگاه‌سازی جامعه و هشدار به متولیان فرهنگی کشور نسبت به آسیب‌های أنفسی‌سازی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Social Fragmentation in the Iight of Subjectivization: A Critical Analysis of the Exploitation of Individual Desires in Modern Era and Its Impact on New Spirituality

نویسنده [English]

  • Reza Jalili
QOM
چکیده [English]

According to certain sociological perspectives on the transformation of religious life and spirituality, the emergence of contemporary forms of spirituality is rooted in a broader process of subjectivization in modern society. Having become a generalized cultural process in the West, subjectivization is increasingly diffusing into non-Western contexts, including Iran. Subjectivization entails expressing internal emotions and the orientation of individual life according to personally constructed expectations. This paper, employing a descriptive-analytical approach, seeks to examine the adverse consequences associated with the expansion of subjectivization across diverse spheres of human life. The findings suggest that centralizing inner desires as the basis of value and orientation has consistently rendered them susceptible to exploitation. Political and economic elites, rather than resisting the subjectivization of society, have actively embraced it, strategically manipulating and redirecting individual inclinations to serve their material interests and political agendas. Spiritual authorities, aligning themselves with the logic of subjectivization, have increasingly based the selection of spiritual elements and rituals on individual psychological profiles and inner preferences. As a result, personal desire has come to replace hierarchical, revelation-based systems as the primary source of values and belief structures. At its core, the proliferation of individualistic subjectivization undermines social cohesion, leading to the disintegration of collective existence. This study seeks to foster public awareness while urging cultural policymakers to critically engage with the socio-cultural harms posed by the deepening trajectory of subjectivization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subjectivization
  • Return to the "self"
  • Age of Authenticity
  • Spiritual Individualism
  • Consumerism
‏‌ أوشو، راجینش(1382). راز بزرگ، مترجم روان کهریز، تهران: باغ نو.
  أوشو، راجینش(1384). آواز سکوت: صوفی مرد راه، مترجم ،تهران: نشر هودین.
ایراندوست، محمدحسین(1397). «چیستی معنویت وسیر معناپذیری آن در غرب‏»، فلسفه دین ، ش15 ،527-548.‪
تهانوی، محمد(1996). موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت: مکتبة ناشرون.
تیلور، چارلز‏ (1400). عصر سکولار. ترجمه‌ علیرضا پاک نژاد. تهران: موسسه فرهنگی پگاه روزگار نو.
تیلور،چارلز( 1402)، اخلاق اصالت، ترجمه­ وحید سهرابی­فر، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
جرجانی، سید شریف(1370). کتاب التعریفات. تهران: ناصر خسرو.
جلیلی، رضاوسهرابی‌فر،(1397). «تحلیل مقایسه‌ای انتقادی«خودالوهیتی»در معنویت‌نوین و«وحی دل» درعرفان اسلامی با تکیه بر اندیشه های مولانا‏»، مطالعات عرفانی، ش. 28: 115_144.
جلیلی، رضا،وبوالحسنی‏(1399). «تحلیل مقایسه‌ای جایگاه «وساطت روحی» در زیست معنوی مدرن وشهود درعرفان اسلامی‏». جستارهایی در فلسفه و کلام، ش. 105: 53-72.
جلیلی، رضا(۱۴۰۳الف).«فروش انرژی مثبت به نرخ خداباوری: تحلیل مقایسه‌ای خداشناسی جنبش معنوی «نیوایج». عرفان پژوهی در ادبیات. ش۶: ۷۵-۱۰۸.
جلیلی، رضا(۱۴۰۳ب). «هم‌سنجی جایگاه «درون‌گرایی» درجنبش معنوی"عصرجدید" ومعرفت‌النفس درعرفان اسلامی با تاکید بر مکتب سلوکی نجف». دین در دنیای معاصر، ش۲۰: ۱۰۵-۱۳۷.
حسن‌بیگی، مهرداد وهمکاران(۱۴۰۳). «رهیافتی بر تأثیر عمل به شریعت در وصول به کمالات معنوی با تأکید بر اندیشۀ علامه طباطبایی». فصلنامه دین‌پژوهی و کارآمدی، ش۱۳، ص۳۵-۵۳.
حسین‌پور تنکابنی، رسول‏(1399). عصر جدید دغدغه جدید. مشهد: آستان قدس رضوی.
حمیدیه، بهزاد‏. (1391). معنویت در سبد مصرف. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
خرمایی، فرهاد. (1386).«گروه‌های متمرکز: روشی سودمند در پژوهش‌های کیفی علوم اجتماعی وانسانی‏»، روش‌شناسی علوم انسانی 52، 67-81.   
رایش، ویلهلم(۱۳۸۲). کشف انرژی اُرگُن؛ روان شناسی در عمق. ترجمه استپان سیمونیان، تهران: انتشارات رشد.
شاکرنژاد، احمد(1397). معنویت­گرایی جدید. قم:انتشارات پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی.
شاکرنژاد، احمد(1394).«رواج «معنویت»؛ روی‌گردانی از دین یا بازگشت؟‏». اسلام ومطالعات اجتماعی، ش 9 ،95-122.  
شیخ، محمود(1395). مکتب اخلاقی عرفانی نجف، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
طالبی دارابی، باقر(1391). فرقه­گرایی جدید در ایران(تحلیل جامعه­شناختی عرفان­های نوظهور در ایران)، دانشگاه علامه طباطبایی. دانشکده علوم اجتماعی. رساله دکتری.
 فروید، زیگوند(1385). تمدن وملالت های آن، ترجمه‌ محمد مبشری، تهران: نشر ماهی.
الکساندر کرودن(1400). جنبش دانشجویی دهه ۱۹۶۰، ترجمه‌ فاطمه شاداب، تهران: ققنوس.
مارکوز، هربرت(1362). انسان تک ساحتی، ترجمه‌ محسن مویدی، تهران: امیر کبیر.
ملکیان، مصطفی(1395). «26باید ونباید شمس تبریز»(سایت تحریه صدانت).
موحدیان­عطار، علی(1396). یوگادر ایران. قم: دانشگاه ادیان.
نصیری، علی(1391). دل باید پاک باشد! علی نصیری، قم: انتشارات وحی وخرد.
وین‌دایر(1398). خود حقیقی شما، مترجم علیرضا شاملو، تهران: نشر دارینوش،
وین­دایر(1385). عرفان داروی دردهای بی­درمان، مترجم محمدحسن نعیمی، تهران: کتاب آیین.       
Curtis, Adam,( 2002), "Century of the Self", (https://dr-abbasi.ir/943/century-of-the-self/).
Hanegraaff, Wouter J. (1996). New Age religion and Western culture. New York: BRILL.
Pam McCarroll, (2005)."Spirituality and Health: Multidisciplinary Explorations", Wilfrid Laurier University Press.
Paul Heelas, (2008). Spiritualities of Life: New Age Romanticism and Consumptive Capitalism (USA: Blackwell Publishing Ltd.
Paul Heelas, Grace Davie, Linda Woodhead,(2003). Predicting Religion(Christian, Secular and Alternative Futures), Routledge.
Rindfleish, Jennifer .(2005). "Consuming the Self: New Age Spirituality
as “Social Product” in Consumer Society,
Consumption, Markets and
Culture
, Vol. 8, 4, pp. 343–360.