بررسی ضمانت اجرای اخلاق در دیدگاه کانت و شهید مطهری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران.

2 استادیار، گروه فلسفه، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران.

چکیده

ضمانت اجرا از مسائل مهم مطرح شده در فلسفه اخلاق است؛ زیرا تا ضمانتی برای اجرای اخلاقیات وجود نداشته باشد صدور احکام و الزامات اخلاقی بی‌فایده خواهد بود. از این رو مکاتب اخلاقی به دنبال تبیین ضمانت اخلاق در نظریه‌های خود هستند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به بررسی ضمانت اجرا از دیدگاه کانت و شهید مطهری پرداخته است. آنچه از بررسی دیدگاها به دست آمد نشان می‌دهد که به اعتقاد کانت، عقل عملی ضامن اجرای اخلاق است؛ که اشکالاتی به این دیدگاه وارد شده است، از این رو نمی‌تواند قابل قبول باشد. شهید مطهری با تکیه بر خودشناسی که بر خداشناسی استوار است، درک عزت و کرامت نفس را انگیزه اجرای اخلاق می‌داند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این نگاه نیز از جامعیت برخوردار نیست و نمی‌تواند برای همه، انگیزه انجامِ فعل اخلاقی باشد. نکته قابل توجه آن است که اعتقاد به خدا مهم‌ترین انگیزه برای اجرای اخلاق است و اسلام با توجه به مراتب فکری و روحی متفاوت مردم، طیف وسیعی از انگیزه‌ها را با محوریت اعتقاد به خدا و یگانگی او، برای روی آوردن به افعال اخلاقی برای همه فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Guarantee of Ethics in the View of Kant and Martyr Motahhari

نویسندگان [English]

  • Seyedeh Zahra Mousavi 1
  • Mohammad Sarbakhshi 2
1 Ph.D, student, University of Islamic Science, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Philosophy, Imam Khomeini's Educational and Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

Guarantee of performance is one of the important issues raised in the philosophy of ethics; Because unless there is a guarantee for the implementation of ethics, the issuance of moral judgments and requirements will be useless. Therefore, moral schools seek to explain the guarantee of morality in their theories. The present study has investigated the performance guarantee from the perspective of Kant and Shahid Motahhari with a descriptive-analytical approach. What has been gained from the examination of views shows that, according to Kant, practical reason guarantees the implementation of morality; There are drawbacks to this view, so it can not be accepted. Martyr Motahhari, relying on self-knowledge which is based on theology, considers the understanding of self-esteem and dignity as the motivation for the implementation of morality.Studies show that this view is also not comprehensive and can not be a motivation for everyone to do a moral act. It is noteworthy that belief in God is the most important motivation for the implementation of morality, and Islam, according to the different intellectual and spiritual levels of the people, provides a wide range of motivations for people to turn to moral actions based on belief in God and His oneness has

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guaranteeing Ethics
  • Moral motivation
  • The dignity of the soul
  • Kant
  • Motahari

مراجع

قران کریم

-         ابن ابى‌الحدید، ابو حامد(1337)؛ شرح نهج البلاغه، مصحح محمد ابوالفضل ابراهیم، چ اول، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، قم.
-         ابن سینا، شیخ الرئیس(1404ق)؛ الشفاء(المنطق)، کتابخانه آیة الله مرعشى‏، قم‏.
-         ابن فارس، احمد(1399ق)؛ المقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، دار الفکر.
-         ابن مسکویه، احمد بن محمد(1426ق)؛ تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، چ اول، طلیعه نور، قم.
-         ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق)؛ ‏لسان العرب، چ سوم‏‏، دار صادر، بیروت.
-        اترک، حسین(1392)؛  وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت، چ اول، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم. 
-         اونی، بروس(1381)؛ نظریه اخلاقی کانت، ترجمه علیرضا آل بویه، قم،بوستان کتاب، چ اول.
-         جوادی آملی، عبدالله(1379)؛ مبادی اخلاق در قرآن، چ سوم، مرکز نشر اسراء، قم.
-         جوهری، اسماعیل بن حماد(1414ق)؛ الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، دراالفکر.
-        حرانی، ابن شعبه(1404ق)؛ تحف‌العقول عن آل‌الرسول(ص)، چ دوم­، جامعه مدرسین، قم.
-        دهخدا، علی اکبر(1377)؛ لغتنامه، چ دوم، دانشگاه تهران، تهران.
-        راسل، برتراند(1349)؛ اخلاق و سیاست در جامعه، ترجمه محمود حیدریان، چ اول، انتشارات بابک، بی­جا.
-        راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412ق)؛ المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق صفوان عدنان داودى، چ اول،‏ دارالعلم الدار الشامیه، بیروت.
-         ریچلز، جیمز(1392)؛ عناصر فلسفه اخلاق،ترجمه محمود فتحعلی و علیرضاآل بویه،قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،چ اول.
-        سربخشی، محمد(1390)؛ سکولاریسم، دین، اخلاق، معرفت اخلاقی،سال دوم، شماره چهارم، ص 72-49
-        شبر، عبدالله(بی‌تا)؛ الاخلاق، مطبعه النعمان، نجف اشرف.
-         شریفی، عنایت­الله(1390)؛ پژوهشنامه اخلاق، سال سوم، شماره 11 ص105-128.
-        شریف الرضى، محمد بن حسین‏(1414‏ق)؛ نهج البلاغه، مصحح صبحی صالح، چ اول، هجرت، قم.
-        طباطبایى، سید محمدحسین‏(1417ق)؛ المیزان فى تفسیر القرآن‏، چ پنجم‏، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم.
-        طوسی، محمد(1413ق)؛ اخلاق ناصری، علمیه اسلامیه، تهران.
-        عباس‌زاده، عباس(1393)؛ «شریعت ضمانت اجرای اخلاق»، پژوهشنامه اخلاق، سال هفتم، شماره 24،ص 163-180.
-        عمید، حسن(1363)؛ فرهنگ عمید، چ اول، امیرکبیر، تهران.
-        فراهیدى، خلیل بن احمد(1409)؛ العین، چ دوم، قم‏، هجرت‏‏.
-        قرشی، سید علی اکبر(1378)؛ قاموس قرآن، چ ششم، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
-         قزوینی، محمدحسن بن محمدمعصوم(1380ش)؛ کشف الغطا عن وجوه مراسم الاهتداء، قم، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی،.
-        کاپلستون، فردریک(1387)؛ تاریخ فلسفه ولف تا کانت، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چ چهارم، موسسه علمی و فرهنگی سروش، تهران.
-        کانت، ایمانوئل(1380)؛ درس­های فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، چ دوم، نقش و نگار، تهران.
-        ــــــــــــــ(1394)؛ بنیاد مابعد الطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، چ دوم، خوارزمی، تهران.
-        کلینى، محمد بن یعقوب(1362)؛ الکافى‏، چ دوم‏، اسلامیه، تهران.
-        محمدرضائی، محمد(1379)؛ تبین و نقد فلسفه اخلاق کانت، چ اول، دفتر تیلیغات اسلامی، قم.
-        مصباح، محمدتقی(1377)؛ اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری، چ سوم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
-         ــــــــــــــــــ(1379)؛ آموزش فلسفه، چ دوم، بین الملل، قم.
-        ــــــــــــــــ(1384)؛ نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، چ اول، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
-        مطهری، مرتضی(1374)؛ فلسفه اخلاق،چ چهاردهم، انتشارات صدرا،( بی جا).
-        ـــــــــــــــ (1379)؛ مجموعه آثار، چ دوم، صدرا ، (بی جا).
-        معین، محمد(1379)؛ فرهنگ فارسی، چ­پانزدهم، امیر کبیر، تهران.
-         ملاصدرا، محمد بن ابراهیم(1412 ق)؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
-         مهدوی کنی، صدیقه(1388)؛ «عدم تمایز احکام اخلاقی و فقهی اسلام از حیث الزام» پژوهش‌های فلسفی -کلامیشماره 11، ص 73-102.
 
-          Ezedike, E.U. (2020), "Morality within the limits of practical reason: critique of Kant’s concept of moral virtue", International Journal of Ethics and Systems, Vol. 36 No. 2, pp. 205-216. https://doi.org/10.1108/IJOES-11-2018-0171
-          Klein , Joel Thiago , "KANT’S CONSTITUTION OF A MORAL IMAGE OF THE WORLD", Kriterion vol.60 no.142 BeloHorizonte Jan./ Apr.2019  Epub May 13, 2019, https://doi.org/10.1590/0100-512x2019n 14206jtk
-          Nauckhoff. ,Josefine Charlotte," The Role of the Emotions in the Moral LifeAccording to Immanuel Kant" ,1994, University of Pennsylvania Scholarly CommonsPublicly Accessible Penn Dissertations1994.
-          Rohlf, Michael, 2020, Immanuel Kant, Stanford Encyclopedia of Philosophy First published Thu May 20, 2010; substantive revision Tue Jul 28, 2020.
-          Sensen  , Oliver.  Kantiani , Studi ."THE ROLE OF FEELINGS IN KANT'S MORAL PHILOSOPHY" , Accademia Editoriale, 2012 pp. 45-58.
-          YOST, BENJAMIN S. "Kant's Demonstration of Free Will, Or, How to Do Things with Concepts", Journal of the American Philosophical Association, Volume 2, Issue 2  Summer 2016 , pp. 291-309.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار