نقد و بررسی انگاره تاریخ‌مندی تمثیلاتِ قرآنی با تأکید بر آراء علامه طباطبایی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه تفسیر تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.

2 استادیار، گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.

چکیده

بافت متنی، شرایط نزول و مخاطب اولیه‌ی قرآن کریم از یک‌سو و فرض جاودانگی و جهان‌شمولی قرآن کریم از سوی دیگر بستر طرح شبهات و سؤالات مهمّی را به‌خصوص ناظر به اجزای متن قرآن کریم به‌وجود آورده است. یکی از این شبهات ناظر به تمثیلات قرآنی و تاریخ‌مند بودن آن‌ها مطرح شده است. مطابق چنین نگرشی، تمثیلات قرآنی بازتاب تامّی از فرهنگ عصر نزول بوده و جز برای مخاطب اوّلیه کارایی ندارند.
پژوهه‌ی حاضر با روش توصیفی تحلیلی در واکاوی داده‌ها تلاش دارد نظریه‌ی تاریخ‌مندانگاری تمثیلات قرآن کریم را مبتنی بر آراء قرآنی علامه طباطبایی به بوته‌ی نقد و نظر قرار بدهد؛ یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که تاریخ‌مندانگاری قرآن حاصل برقراری نسبتی میان داده‌کاوی درون‌قرآنی درباره‌ی تمثیلات قرآن با ادبیّات معهود عصر نزول است. این قسمت ضمن آن‌که دارای نقصان محتوایی است، اساس تاریخ‌مندانگاری قرآن را مخدوش می‌کند، اساساً بر پایه‌ی اصل جاودانگی و جهان‌شمولی قرآن، عمومیّت تأویل‌پذیری آیات و بررسی مصادیق تمثیلات قرآن به‌لحاظ عمومیّت و اطلاق آن‌ها، نمی‌توان تمثیلات قرآنی را بازتابی تامّ از فرهنگ زمانه‌ی عصر نزول قلمداد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critique of the Idea of ​​the Historicity of Quranic Allegories with Emphasis on the Views of Allameh Tabatabai

نویسندگان [English]

  • zahra Mansouri 1
  • Rahman Oshryeh 2
1 PhD student, Department of Comparative Interpretation, University of Science and education Quran Karim, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Qur'an Commentary and Sciences, University of Science and education Quran Karim, Qom, Iran.
چکیده [English]

The textual context, the conditions of revelation and the initial addressee of the Holy Qur'an, on the one hand, and the assumption of immortality and universality of the Holy Qur'an, on the other hand, have raised the ground for raising doubts and important questions, especially regarding the components of the Holy Qur'an text. One of these doubts has been raised regarding the Qur'anic allegories and their historicity. According to such an attitude, Qur'anic allegories are a complete reflection of the culture of the age of revelation and have no function except for the primary audience.
The present study tries to critique the theory of historiography of allegories of the Holy Quran based on the Quranic views of Allameh Tabatabai based on descriptive-analytical method in data analysis; The research findings indicate that the historiography of the Qur'an is the result of establishing a relationship between the Qur'anic introspection data on the allegories of the Qur'an and the conventional literature of the age of revelation. This section, while having a content deficit, distorts the basis of the historiography of the Qur'an. Assumed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historicalism
  • Proverbs of the Qur'
  • an
  • Allameh Tabatabai
  • Allegory
قرآن کریم
1)       ابن جعفر، قدامه، نقدالشعر، تحقیق: عبدالمنعم خفاجی، مصر: مکتبه الکلیات الأزهریه.
2)       ابوزید، نصرحامد(1380)، معنای متن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران، انتشارات طرح نو.
3)       احمدپور، علی(1399)، مجله فلسفه دین، قرائت انسانی از دین؛ ارزیابی دیدگاه محمد مجتهد شبستری. دوره 17، شماره 3، صفحه 343-360
4)        ایازی، سید محمدعلی(بی­تا)، قرآن و فرهنگ زمانه، قم انتشارات کتاب مبین.
5)       -------------(1381)، قرآن اثری جاویدان، ج1، رشت، ایران، کتاب مبین
6)       جمشیدیها، غلامرضا(1387)، شالچی، وحید، هرمنوتیک و مسئله تاریخمندی فهم انسانی،1387 فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 4، صص 191 – 15.
7)       جلیلی، هدایت الله، وحی در همزبانی با بشر، مجله کیان، شماره 23.
8)       حسنی،ابوالحسن(۱۳50)، سیطره دین بر ساحت دنیا،  قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهشهای اسلامی، ۱۳۸۳.
9)       حکمت، علی اصغر(1333)، امثال قرآن فصلی از تاریخ قرآن، تهران، انتشارات مجلس.
10)   خرمشاهی، بهاء الدین، بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن، مجله بینات، شماره 5.
11)   خویی، سید ابوالقاسم(1430)، البیان فی تفسیر القرآن، ج1، قم، موسسه احیاء الآثار الامام الخویی
12)   دروزه، محمدعزت(1383)، تفسیر الحدیث، قاهره، احیاء الکتب العربیه.
13)   راغب اصفهانی(1416ق1998م)، مفردات الفاط القرآن، دمشق، دارالقلم.
14)   رضایی اصفهانی(1392)، محمدعلی، علوم قرآن2، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی..
15)   ---------------(1393)، منطق تفسیر قرآن(4)، ج1، قم، ایران، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)
16)   زمخشرى، محمود(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، قرن: ششم‏ بیروت‏ دار الکتاب العربی، چاپ سوم‏.
17)   سبحانی تبریزی،جعفر(۱۳۰۸)،مسائل جدید کلامی، قم: توحید قم، ۱۳۹۷.
18)   سروش، عبدالکریم(1386)، بشر و بشیر(پاسخ دکتر سروش به آیت الله سبحانی)، روزنامه کارگزاران، ش19.
19)   ---------------(1376)، مقاله بسط تجربه نبوی، مجله کیان، شماره 39.
20)   ---------------(1373)، قبض و بسط تئوریک شریعت، صراط، چاپ سوم.
21)   ----------------(1378)، نامه «طوطی و زنبور».
22)   طباطبایی، محمدحسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
23)   طبرسى، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،‏تهران، ‏انتشارات ناصرخسروش،‏ چاپ: سوم‏.
24)   علی الصغیر، محمدحسین(1412ه، 1992م)، الصورة الفنیه فی المثل القرآنیه، بیروت، دارالهادی،.
25)   علیانسب، سیدضیاءالدین(1393)، امیری، لیلا؛ دلایل جاودانگی قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی، دوفصلنامه قرآن در آینه پژوهش، سال اول، شماره دوم، صص 131-159
26)   علوی مهر، حسین(1381)، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، ج1،  قم، اسوه.
27)   فتاحی زاده، فتیحه(1388)، افشاری،نجمیه، تشبیهات و تمثیلات قرآن و فرهنگ زمانه مجله: سفینه »، شماره 24، صفحه - از 9 تا 34).
28)   فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر(1420)، مفاتیح الغیب، بیروت،احیاء التراث العربی.
29)   فراهیدی، خلیل بن احمد (1410)، العین، قم، چاپ دوم
30)   قرشی، سیدعلی اکبر(1403 ه، 1983 م)، قاموس قرآن، بیروت: دارالفکر.
31)   محمدرضایی، محمد؛ شریف‌پور، مریم؛ علم الهدی، سیدعلی؛ محمدی، ناصر(1392)، بررسی نظریه تمثیل در زبان دین از منظر علامه طباطبایی و توماس آکوئیناس، مجلیه کلام اسلامی، شماره 88، صص95-108
32)   مکارم شیرازى، ناصر(1374)، تفسیر نمونه، قرن : پانزدهم،‏تهران‏، دار الکتب الإسلامیة، ش، ‏چاپ: اول‏.
33)   مجید الاطراقچی، واجده(1978)، التشبیهات القرانیه و البیئة العربیة، بغداد، منشورات الوزاره الثقافه الفنون.
34)   واعظی، احمد(1381)، درآمدی بر هرمنوتیک، کتاب نقد، ش 23، ص