بررسی صفات خبری با رویکرد هرمونتیکِ روشی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

صفات خبری جزء متشابهات قرآن و از جمله صفاتی هستند که تنها با استناد به نقل آیات و روایات، به پروردگار متعال نسبت داده شده و از طریق تعقل حاصل نمی‌شود؛ صفاتی مانند وجه، ید، استوای پروردگار بر عرش و غیره. که موهم تشبیه و تجسیم است. درباره متشابهات قرآن چهار دیدگاه اصلی وجود دارد: دیدگاه اهل ظاهر، نظریه اشتراک لفظی، نظریه حقیقت و مجاز و نظریه روح معنا. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد تحلیلی- انتقادی، با بهره‌گیری از اصول هرمنوتیک، در ابتدا به روشی صحیح درخصوص فهم متون دینی در مطالعات اسلامی رسیده و سپس با استفاده از این روش، به نقد و بررسی دیدگاه‌های صفات خبری از منظر متکلمان اشاعره، معتزله و امامیه پرداخته و صحت هرکدام مورد مداقه قرار گیرد. در نتیجه بیان می‌شود که هرمنوتیک روشی به عنوان نوعی روش تفسیر، با مسلم انگاشتن امکان فهم عینی، ثابت و فراتاریخی متن و امکان دستیابی به مراد مولف، برای تفسیر مطالعات اسلامی مفید می‌باشد و براساس آن، دقیق‌ترین و معقول‌ترین فهم از آیات صفات خبری که هیچ تعارضی با اصول دین ندارد و به دور از هرگونه مجاز می-باشد، مربوط به روش امامیه است که همان نظریه وضع الفاظ براى ارواح معانى میباشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Method hermeneutics approach to Narrated Attributes From the verbal sharing of the Ash'arites and Virtual Mu'tazilites To the soul of the meaning of the Imams

نویسندگان [English]

  • Hossein khaleghipour 1
  • Hossein Khaleghipour 2
  • Ali Allahbedashti 2
1 Ph.D. student. Department of Islamic Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, university of Qom, Qom, Iran.
2 Associate Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, university of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

Narrated Attributes are among the similarities of the Qur'an that are attributed to God only by quoting verses and hadiths and are not obtained through reason; Attributes such as face, hands, sitting of the Lord on the throne, etc., which cause the illusion of simile and physicality. There are four main views on the similarities of the Qur'an: the view of the apparent, the theory of verbal sharing, the theory of truth and virtual, and the theory of the spirit of meaning. In this article, an attempt has been made to use an analytical-critical approach, using hermeneutic principles, to arrive at a correct way of understanding religious texts in Islamic studies, and then to use this method to critique the views of attributes from the perspective of Ash'arite, Mu'tazilite and Imami theologians and the accuracy of each based on the hermeneutics of Islamic studies should be examined. As a result, it is stated that the understanding of the verses of attributes that have no conflict with the principles of religion and is in accordance with the hermeneutic principles of a method in Islamic studies and is far from any permissible, is related to the Imami method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrated Attributes
  • Method hermeneutics
  • Ash'
  • arites
  • Mu'
  • tazilites
  • Shiites
1- اسفراینی، ملا اسماعیل (1383)، انوار العرفان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
2- اسفندیاری، سیمین، غلامی، پرستو (1394)، «هرمنوتیک و فهم متن از نگاه گادامر و شهید مطهری»، فصلنامه علمی پژوهشی اشارات، شماره چهارم، 110-91.
3- اخوان کاظمی، بهرام (1387)، «ارزیابی کاربرد هرمنوتیک در پژوهش­های سیاسی اسلامی»، فصلنامه سیاست، دوره سی و هشتم، شماره چهارم، 76-55.
4- الله­بداشتی، علی (1391)، «بررسی و نقد دیدگاه سلفیه در مکانمندی خدا»، میقات حج، شماره 79، 161-140.
5- ----------- (1392)، توحید و صفات الهی، قم، انتشارات دانشگاه قم.
6- ----------- (1382)،  «نقد مبانی سلفیه در توحید»، مقالات و بررسی­ها، دفتر هفتاد و چهارم، 186-169.
7- بخشایش اردستانی، احمد (1386)، «هرمنوتیک رویکردی برای شفافیت­سازی مفاهیم»، فصلنامه سیاست، دوره سی و هفتم، شماره سوم، 66-55.
8- بهرامی، حمزه­علی (1398)، «تحلیلی بر رویکردشناسی مکتب سلفی برآمده از ابن­تیمیه درباره صفات خبری»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال دهم، شماره پنجاه و شش، 96-75.
9 - تورانی، اعلا، سلطان احمدی، منیره (1389)، «تحلیلی بر رابطه هرمنوتیک روشی و فلسفی با تأویل و تفسیر قرآن کریم»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، دانشگاه شهید بهشتی، صص 30-6.
10- حجتی، سیدمحمدباقر، مناقبی، حمیدرضا (1394)، «بررسی تطبیقی دیدگاه فخررازی و علامه طباطبایی درباره صفات خبری»، اندیشه علامه طباطبایی، سال دوم، شماره دو، 30-7.
11- --------------، شیواپور، حامد (1389)، «بررسی و تحلیل نظریه روح معنا از دیدگاه امام خمینی(ره، دوره 12، شماره 48، 66-40.
12- حلبی، على اصغر (1376)، تاریخ علم کلام در ایران و جهان، تهران، اساطیر.
13- خاتمى، احمد (1370). فرهنگ علم کلام، صبا، تهران.
14- دارابکلایی، اسماعیل، ترابی، روح الله (1393)، «مبانی تفسیری – کلامی علامه طباطبایی در صفات خبری»، فلسفه دین، دوره یازدهم، شماره سوم، 592-567.
15- درخشه، جلال، نصرت پناه، محمدصادق (1393)، «کاربرد روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعات اسلامی»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره سوم، 62-39.
16- ربانی گلپایگانی، علی (1383)، هرمنوتیک منطق فهم دین، مرکز مدیریت حوزه علمیه، قم.
17- رستگار، مریم، اخویان، محمدعلی، پیرهادی، علی (1399)، «بررسی تطبیقی صفات خبری از دیدگاه علامه جوادی آملی و قاضی عبدالجبار معتزلی»، آینه معرفت، سال بیستم، شماره شصت و دو، صص 132-111.
18- رضوانى، على اصغر (1384)، شیعه­شناسى و پاسخ به شبهات، جلد 2، انتشارات مشعر، تهران.
19- زیمرمن، ینس (1399)، هرمنوتیک به زبان ساده، ترجمه مجتبی پُردل، ترانه، تهران.
20- سبحانی، جعفر (1395)، هرمنوتیک، توحید قم، قم.
21- سلطانی، مصطفی (1390)، «صفات خبری در اندیشه آیت الله جوادی آملی»، فصلنامه اسراء، سال چهارم، شماره اول، پیاپی نهم، 91-71.
22- ------------- (1391)، «صفات خبری از دیدگاه امامیه و معتزله با تأکید بر اندیشه سیدمرتضی و قاضی عبدالجبار»، فصلنامه علمی- پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال هشتم، شماره بیست و نهم، 149-127.
23- مجتهد شبستری، محمد (1381)، هرمنوتیک، کتاب و سنت، طرح نو، تهران.
24- شمس الدینی مطلق، کمیل (1396). «بررسی مبانی فکری سلفیه در معناشناسی صفات خبری با تأکید بر آرای این­تیمیه»، فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال سیزدهم، شماره 51، 168-157.
25- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1377)، دفاع از تشیع، ترجمه الفصول المختاره، مترجم آقا جمال خوانساری، تصحیح صادق حسن زاده و علی اکبر زمانی نژاد، قم.
26- طباطبایى، محمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، جلد 1و 8 و 20، مترجم: محمدباقر موسوی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
27- عابدی سرآسیا، علیرضا (1395)، «هرمنوتیک مدرن و نظریه تفسیری شهید مطهری»، رهیافت­هایی در علوم قرآن و حدیث، سال چهل و هشتم، شماره دوم، شماره پیاپی 97، 117-91.
28- عالمی، روح الله (1380)، «نظر متکلمین معتزلی درباره صفات خداوند»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص 20-1.
29- فرزانه، حسین، حیدری، داوود (1397)، «نظریه روح معنا، تقریرها و نقدها»، آموزه­های فلسفه اسلامی، ، شماره 23، صص 137-113.
30- قربان­زاده سوار، قربانعلی، شریعتمداری، علی (1396)، کاربرد هرمنوتیک در متون تفسیری مسلمین (با تأکید برمتون اندیشه­های سیاسی)، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره سیزدهم، 93-69.
31- محقق سبزوارى (1383)، اسرار الحکم، مطبوعات دینی، قم.
32- مطهرى، مرتضى (1377)، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، جلد 1 و 3و 16، صدرا، قم.
33- مظفر، محمد حسن (1377)، ترجمه دلائل الصدق، ترجمه محمد سپهرى، امیرکبیر، تهران.
34- مسعودی، جهانگیر (1386)، «هرمنوتیک به مثابه روش تحقیق در علوم دینی»، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه قم، سال هشتم، شماره سوم و چهارم، 57-25.
35- میراحمدی، عبداله، امانی­پور، مونا (1379)، «تحلیل کارآمدی نظریه وضع الفاظ برای ارواح معانی»، خردنامه صدرا، شماره 91، صص 38-23.
36- واعظی، احمد (1386)، درآمدی بر هرمنوتیک، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.