تحلیل مقام «امامت انبیاء» در قرآن؛ رویکردشناسی و ابعادپژوهی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

آموزه «امامت»، موضوعی است که از جنبه‌های مختلف کلامی، ‌فقهی، عرفانی و قرآنی مورد کاوِش و پژوهش قرار گرفته است. در این میان، شناخت مفهوم «امامت انبیاء» از منظر قرآن کریم، می‌تواند راهگشای طریقی باشد که حاصل آن، شناختی مبنایی از آموزه امامت به‌معنی‌الاخص، از زاویه‌ای تاریخی است. به رغم کوشش فراوان مفسران فریقین در جهت تبیین مقام امامت حضرت ابراهیم(ع) در آیه 124 سوره بقره، هنوز شاهد یک نظریه منسجم و خالی از اشکال در این زمینه نمی‌باشیم. افزون بر آن، خلط مباحثی همچون معناشناسی امام، لوازم امامت، ویژگی‌های امام و... بر شعله این اختلافات دامن زده است. نظر بر اهمیت و جایگاه این مبحث در اندیشه اسلامی، پژوهش حاضر کوشیده است تا با روش تحلیلی- انتقادی ضمن سنجش اجمالی آراء مفسران فریقین در حوزه «معناشناسی امامت انبیاء»، راهکار جدیدی را با تفحّص همه‌جانبه از آیات امامت انبیاء، عرضه نماید. در سایه تبیین این چالش، دیگر ابعاد موضوع امامت قرآنی نیز که عموما در امامت اهل بیت(علیهم السلام) متبلور بوده، رخ خواهد نمود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که با محورگیری «کتاب» و «شریعت الهی» در میان سلسله انبیاء، قادر خواهیم بود تا مقام امامت انبیاء در اندیشه قرآنی را تحلیل نماییم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

تحلیل مقام «امامت انبیاء» در قرآن؛ رویکردشناسی و ابعادپژوهی

نویسندگان [English]

  • Majid Zareie 1
  • Seyyed Mohammad Musavi Moqaddam 2
1 Ph.D. Student in Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Teaching of Imamate is a subject that has been investigated and researched from various theological, jurisprudential, mystical and quranic aspects. In this regard, understanding the concept of "the Imamate of the prophets" from the perspective of the quran can be in some way that it is a basis for the teaching of Imamate particularly from the historical look. In spite of the abundant efforts of the shi'ite and sunni commentators to explain the position of the Imamate of prophet Ibrahim (AS) in verse 124 al - Baqara, we did not see a coherent and complete theory in this regard. In addition, the mucus of topics such as Imam semantics, necessaries of Imamate, Imam features and … has added on the flame of these conflicts. In regard to the importance and position of this discussion in Islamic thought, the present study has tried to present a new strategy by holistic examining the verses of the Imamate of prophets in addition to measure the opinions of the shi'ite and sunni commentators briefly in the field of "the semantics of the Imamate of the prophets" in critical-analytical method. In the light of the explanation of this challenge,

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Imamate of the Prophets
  • the Verse 124 al &ndash
  • Baqara
  • the Semantics of the Position of the Imamate
  • Dimensions of the Imamate

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. آلوسی، محمود، 1417ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالفکر.
  3. ابن عاشور،‌ محمد بن طاهر، بی­تا، التحریر و التنویر، بیروت، موسسه التاریخ.
  4. ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دارالفکر.
  5. ازهری،‌ محمد بن احمد، 1421ق، تهذیب اللغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  6. اسعدی،‌ محمد، 1392ش، ولایت و امامت؛ پژوهشی از منظر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  7. بحرانی،‌ سید هاشم، بی­تا، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، موسسه اسماعیلیان.
  8. بلاغی،‌ محمد جواد، 1420ق، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، بنیاد بعثت.
  9. بیضاوی، عبدالله بن عمر، 1418ق، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشی، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
  10. جوادی آملی، عبدالله، 1389ش، تسنیم تفسیر قرآن کریم، تنظیم واعظی محمدی، قم، مرکز نشر اسراء.
  11. حسین­زاده باردئی، خدیجه و سید احمد موسوی باردئی و حسن صادقی، 1396ش، «آیه 124 بقره و حقیقت امامت از دیدگاه مفسران شیعه» ، نامه جامعه، ش 122، ص137-117.
  12. خان­صنمی، شبانعلی و فاطمه خان­صنمی، 1393ش، «تحلیل مفهوم امامت در آیه «ابتلی» از دیدگاه علامه طباطبایی» ، مطالعات تفسیری، ش 19، ص110-87.
  13. راد،‌ علی، 1390ش، مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن، تهران، انتشارات سخن.
  14. رازی،‌ محمد بن عمر،1420ق، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیائ التراث العربی. 
  15. زبیدی،‌ محمد،1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر.
  16. شریف لاهیجی،‌ محمد بن علی، 1373ش، تفسیر شریف لاهیجی، تهران، دفتر نشر داد.
  17. صفار قمی،‌ محمد بن حسن،1404ق، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، تصحیح محمد کوچه باغی، قم، بی­نا.
  18. طباطبایی(علامه)، محمدحسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  19. طبرسی،‌ فضل، 1406ق، مجمع البیان لعلوم القرآن، تحقیق محلاتی و طباطبایی، بیروت، دارالمعرفه.
  20. طوسی(شیخ)،‌ محمد، بی­تا، رساله فی الفرق بین النبی و الامام ضمن الرسائل العشر، قم، موسسه النشر الاسلامی.
  21.  طیّب،‌ سید عبدالحسین، 1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام.
  22. غلامی، اصغر، 1386ش، «مفهوم امامت در پرتو آیه ابتلای حضرت ابراهیم علیه السلام» ، سفینه، ش 17، ص139-115.
  23. فتاحی­زاده، فتحیه و فریده امینی، 1393ش، «معناشناسی «امام حق» در آیات قرآن» ، مطالعات تفسیری، ش 20، ص72-51.
  24. فراهیدی،‌ خلیل بن احمد، 1409ق، کتاب العین، قم، نشر هجرت.
  25. فضل الله، سید محمد حسین، 1419ق،  تفسیر مِن وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعه و النشر.
  26. فیضی دکنی،‌ ابوالفضل،1417ق، سواطع الالهام فی تفسیر القرآن، قم، دارالمنار.
  27. قرشی،‌ سید علی اکبر،1377ش، تفسیر أحسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت.
  28. کاشانی،‌ مولی فتح الله، 1336ش، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی علمی.
  29. کاشانی، ملافتح الله، 1336ش،تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی.
  30. کردنژاد، نسرین و زهره شریعت ناصری و محمد هادی مفتح، 1395ش، «تفسیر تطبیقی و تحلیلی آیه امامت در تفاسیر فریقین» ، مطالعات تفسیری، ش 25، ص24-7.
  31. کلینی، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی (ط ـ الاسلامیه)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  32. مدرّسی، سید محمد تقی، 1419ق، مِن هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسن
  33. مصطفوی،‌ حسن، 1430ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  34. معارف، مجید و جلیل پروین، 1391ش، «مفهوم امامت در قرآن با تأکید بر بررسی تطبیقی مراتب امامت و نسبت آن با نبوت در اهم تفاسیر اشاعره و شیعه امامیه» ، پژوهش­نامه قرآن و حدیث، ش 10، 58-29.
  35. مکارم شیرازی، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  36. نجارزادگان، فتح الله، 1390ش، «بررسی معناشناسی واژه امام در آیه امامت حضرت ابراهیم » ، کتاب قیم، ش 2، ص30-7.
  37. ــــــــــــــــــ ، 1390ش، بررسی تطبیقی معناشناسی امام و مقام امامت از دیدگاه مفسران فریقین، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دین پژوهی و کارآمدی
دوره 1، شماره 2
دی 1400
صفحه 19-34

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار