امکان سنجی تبعیت ازکنوانسیون‌های بین المللی در تعیین سن کودک از منظر فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

سن کودک از جمله مسائل مهم و چالش برانگیزی است که امروزه کانون توجه حقوقدانان و حامیان حقوق کودک قرار گرفته است. مطابق ماده 1 کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989، 18 سالگی معیار بزرگسالی شناخته شده است. اما در فقه اسلامی ملاک اصلی برای ثبوت احکام و تکالیف، سن بلوغ می‌باشد و در حقوق موضوعه ایران نیز به تبعیت از فقه اثنی عشری، سن مسؤلیت مدنی و همچنین مسؤلیت کیفری، سن بلوغ دانسته شده است. عمده دلیل این تغایر میان قوانین داخلی و کنوانسیون‌ها، التفات به عنصر بلوغ در فقه امامیه می‌باشد.
مسأله حائز اهمیت این است که کاهش یا افزایش سن در تعیین «کودکی» چه آثاری را بر حقوق و تأمین مصالح کودک، بر جای خواهد گذاشت؟ همچنین، با عنایت به اینکه سن کودک در حقوق ایران متبع از فقه امامیه می‌باشد، چگونه می-توان بر خلاف آن عمل کرد و سن مذکور را منطبق بر مفاد کنوانسیون‌های بین المللی دانست؟
بدین جهت در پژوهش حاضر سعی شده است تا امکان تبعیت از کنوانسیون‌های بین المللی در تعیین سن کودک با توجه به امکان صدور احکام ثانویه و حکم حکومتی حاکم اسلامی در موارد تشخیص مصلحت، مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility Study of Compliance with International Conventions in Determining the Age of the Child from the Perspective of Iranian Jurisprudence and Law

نویسندگان [English]

  • Reza Elhami 1
  • Mandana Mirzaei 2
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and law, Faculty of Theology and Islamic studies, Tabriz university, Tabriz, Iran.
2 Ph. D student, Department of Jurisprudence and law, Faculty of Theology and Islamic studies, Tabriz university, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The age of the child is one of the most important and challenging issues that is the focus of lawyers and advocates of children's rights today. According to Article 1 of the 1989 Convention on the Rights of the Child, 18 years of age is recognized as an adult But in Islamic jurisprudence, the main criterion for proving the rulings and duties is the age of puberty, and in the case law of Iran, The age of puberty is known. The main reason for this discrepancy between domestic law and conventions is the attention to the element of maturity in Imami jurisprudence.The important question is what effect will the decrease or increase of age in determining "childhood" have on the rights and interests of the child? Also, given that The age of the child in Iranian law is a follower of Imami jurisprudence, how can it be done against it and match the mentioned age Therefore, in the present study, an attempt has been made to determine the possibility of complying with international conventions

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Convention on the Rights of the Child
  • maturity
  • competence
  • age of responsibility
1. قرآن کریم
2. ابن بابویه، محمد بن علی،1413ق، من لایحضره الفقیه، مصحح: غفاری، علی­اکبر، جلد 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3. انصاری، قدرت ا...، 1391ش، احکام و حقوق کودکان در اسلام برگرفته از موسوعه احکام الاطفال و ادلتها جواد فاضل لنکرانی، جلد اول، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم السلام).
4. بحرانی، یوسف بن احمد،1363ش، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، جلد 20، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
5. پروتکل اختیاری منضم به کنوانسیون حقوق کودک راجع به استفاده از کودکان در مناقشات مسلحانه مصوب 2000.
6. جوهری، اسماعیل بن حماد،1410ق، الصحاح، تاج العربیه و صحاح العربیه، بیروت، دارالعلم للملایین. 
7. حر عاملی، محمد بن حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، مصحح: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، جلد اول، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
8. خمینی، روح ­الله، 1392ش، تحریرالوسیله، جلد 2، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (قدس سره). 
9. _________، 1384ش، حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی (س)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
­­­­­10. ­­­­­­________، بی­تا، صحیفه امام (ره)، جلد 20،  تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
11. شعبانی، قاسم، 1388ش، حقوق اساسی و ساختار حکومت اسلامی، تهران، اطلاعات.
12. شهید ثانی، زین الدین بن علی،1410 ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد 4، قم، مکتبه الداوری.
13. شیخ طوسی، محمد بن حسن، 1387ق، مبسوط، تهران: المکتبه المرتضویه.
14. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب ا...، 1391ش، مسؤلیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، انتشارات سمت.
15. طباطبایی کربلایی، علی بن محمد علی، 1418ق، ریاض المسائل (ط.الحدیثه)، جلد 8، قم، مؤسسه آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
16. طبرسی، فضل بن حسن، 1372 ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مصحح: یزدی طباطبایی، فضل الله و رسولی، هاشم، جلد 3، تهران، ناصر خسرو. 
17. علامه طباطبائی،1390 ق، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 8، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات
18. غدیری، عبدالله عیسی ابراهیم، 1418ق، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیه، بیروت، دارالرسول الاکرم صلی الله علیه و آله و سلم.
19. فوزی، یحیی، 1384 ش، اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، قم، نشر معارف. 
20. قانون کار مصوب 29/ 08/1369.
21. قانون مجازات اسلامی مصوب 01/02/ 1392.
22. قانون مدنی مصوب 18/02/ 1307.
23. قانون مسؤلیت مدنی مصوب 07/02/1339 .
24. کلینی، محمد بن یعقوب، 1429ق، کافی (ط-دارالحدیث)، جلد 14، مصحح: دارالحدیث، قم، دارالحدیث.
25. کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989.
26. مجلسی، محمد تقی بن مقصود علی، 1406 ق، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه (ط-القدیمیه)، مصحح: موسوی کرمانی، حسین و اشتهاردی علی­پناه، جلد 11، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.  
27. محقق حلی، جعفر بن حسن، 1408ق، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان.
28. مغنیه، محمدجواد، 1424ق، التفسیر الکاشف، جلد 4 و 2، قم، دارالکتب الاسلامی. 
29. مقررات سازمان ملل متحد برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی مصوب  1990.
30. مکارم شیرازی، ناصر ،1371ش، تفسیر نمونه، جلد 16، تهران، دار الکتب الإسلامیة.  
31. میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب 1966.
32. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، 1371ش، جامع الشتات، جلد 2، تهران، کیهان.
 
مقالات: 
33. حسین خانی، هادی، 1385ش، «نگاهی به شناخت تحولات دوران نوجوانی (جسمی، جنسی، شناختی و اخلاقی)»، معرفت، دوره 15، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). ش 104، ص 26 – 33.
34. حیدری، مظاهر، 1398ش، «تفاوت سن بلوغ و رشد در شریعت اسلام و سن قانونی در قانون مدنی ایران»، دو فصلنامه علمی- ترویجی مطالعات فقه امامیه، سال هفتم، قم، جامعه المصطفی العالمیه. ش 12، ص 157- 184.
35. دنکوب، ابوالفضل و سایر، 1396ش، «بررسی فقهی کنوانسیون حقوق کودکان»، کنفرانس ملی رویکرد­های نوین علوم انسانی در قرن 21، رشت، https://civilica.com/doc/718703 .
36. راعی، مسعود و سایر، 1388ش، «سن مسولیت کیفری کودک و عدالت حقوقی از نظر فقه و حقوق اسلامی»، پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی (فقه و مبانی حقوق اسلامی)، دوره 5، بابل، دانشگاه آزاد اسلامی. ش 15، ص 75 -112.
37. رهامی، محسن،1381ش، «رشد جزایی»، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 58،  تهران، دانشگاه تهران، ش 509، ص 167 – 198.
38. ره­گشای، لیلا و سلیمانیان، محمد هادی، 1396ش، «مسؤلیت مدنی والدین و سرپرست در قبال فعل زیانبار اطفال»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره 2، البرز، دانشگاه تهران، ش 24، ص 97 – 111.
39. فرهودی­نیا، حسن و کاوسی خسرقی، پریزاد، 1396ش، «رابطه مبانی ضرورت رشد عقلی و مسئولیت پذیری کودکان و نوجوانان در پرتو منابع اسلامی و تحول الگوی اسلامی – ایرانی»، پژوهش­نامه اسلامی زنان و خانواده، قم، الجامعه المصطفی العالمیه، ش 9، ص 113 – 136،  
40. منوچهری، حسن، 1399ش، «مطالعه آسیب­های کودک همسری با یک جهت­گیری روانی – اجتماعی»، ششمین کنفرانس بین­المللی روانشناسی، مشاوره و علوم تربیتی، https://civilica.com/doc/1042201.
41. موسوی، معصومه، 1395ش، «تحلیل و بررسی سن مسؤلیت کیفری کودک و نوجوان در قانون مجازات اسلامی 1392»، اولین کنفرانس بین­المللی کاربرد پژوهش و تحقیق در علوم و مهندسی، تهران. 
42. رابین لئونارد و استفن، کودکان: حقوق، مسئولیت­ها و مشکلات (www.Lwctlaw.com.
 
پایان­نامه­ها:
43. زنگی اهرمی، عهدیه، 1393 ش، بررسی سن کودک و آثار آن از دیدگاه حقوق بین­الملل، مهدی عباسی سرمدی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.