تحلیل تطبیقی شهود بصری انسان و خداوند در حکمت اشراق و حکمت ادوایته ویدانته

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید مطهری

چکیده

در حکمت اشراق، سهروردی علم الهی را به صفت بصر ارجاع می‌دهد و بصر را اصلی‌ترین صفت در ذات حق معرفی می‌کند، به ‌گونه‌ای که سایر صفات ذاتی الهی نیز همچون مانند علم، سمع و نور از آن ناشی می‌شوند. اما او این نظریه را به انسان تعمیم نداده و رابطه میان صفات و ذات انسانی را بررسی نکرده است. این خلأ معرفتی زمانی پررنگ‌تر می‌گردد که بر اساس دیدگاه الهیات بالمعنی‌الاخص، صفات و ذات خداوند ارتباط تساوق دارند و صفات و ذات انسان رابطه تساوی دارند. آیا می‌توان ارجاع تمامی صفات به بصر را به انسان نیز تعمیم داد؟ و چگونه می‌توان این تفاوت را بر اساس مبانی عرفانی و فلسفی حکمت اشراق توضیح داد؟ این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی میان حکمت اشراق و آموزه‌های ادوایته ویدانته، به این پرسش می‌پردازد. شانکره، فیلسوف برجسته ادوایته، شهود بصری را اساسی‌ترین ابزار معرفت می‌داند و نقش بصر را در شناخت به مرتبه‌ای فراتر از حواس ظاهری گسترش می‌دهد. با بهره‌گیری از این رویکرد، مقاله تلاش می‌کند تا نظریه سهروردی را در چارچوب انسان‌شناسی عرفانی ویدانته یی بازبینی کرده و امکان بسط آن به انسان را بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Towards a Comparative Understanding of Human and Divine Visual Intuition in Suhrawardi’s Illuminationism and Shankara’s Advaita Vedanta

نویسنده [English]

  • حمید خسروانی
دانشگاه شهید مطهری
چکیده [English]

In the philosophy of Illumination, Suhrawardi refers divine knowledge to the attribute of vision and introduces vision as the principal attribute in the essence of the Divine, such that other divine attributes like knowledge, hearing, and light also derive from it. However, he has not extended this theory to humans and has not examined the relationship between human attributes and essence. This knowledge gap becomes more pronounced when, according to the theology of al-ma'na al-akhas, the divine attributes and essence are correlated, while human attributes and essence have a relationship of equality. Can the referral of all attributes to vision be extended to humans as well? And how can this difference be explained based on the mystical and philosophical foundations of the Illuminationist philosophy? This article, using a descriptive-analytical method and a comparative approach between Illuminationist philosophy and the teachings of Advaita Vedanta, addresses this question. Shankara, the eminent philosopher of Advaita, considers visual intuition as the most fundamental tool of knowledge and elevates the role of vision in cognition to a level beyond the apparent senses. Utilizing this approach, the article attempts to reassess Suhrawardi's theory within the framework of the anthropological mysticism of Vedanta and explore the possibility of extending it to humans.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Illuminationist philosophy
  • intuition
  • vision
  • Advaita Vedanta

مراجع

انجمن فلسفه دین (۱۴۰۳). چکیده‌های همایش، انجمن فلسفه دین ایران.
بقلی شیرازی، روزبهان. (1426 هجری قمری). کشف‌الاسرار و مکاشفات الانوار. تهران: مولی.
داراشکوه، محمد (۱۳۵۶)؛ اوپانیشادها؛ محمدرضا جلالی نائینی و دکتر تاراچند؛ تهران: طهوری، دوم.
رادهاکریشنان، سروپالی (۱۳۶۷)؛ تاریخ فلسفه شرق و غرب جلد ۱؛ ترجمه خسرو جهانداری، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1372). تلویحات. تهران: مولی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1396). حکمة الاشراق، تهران: مولی.
شایگان، داریوش (۱۳۸۹)؛ ادیان و مکتبهای فلسفی هند ۲ (جلدی)؛ تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
شایگان، داریوش (۱۳۹۲)؛ آیین هندو و عرفان اسلامی؛ ترجمه جمشید ارجمند، تهران: فرزان روز، چاپ پنجم.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1386). نهایة الحکمة. قم: دارالفکر.
عالیخانی، بابک. (1379). بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی. تهران: هرمس.
محمودی، ابوالفضل (۱۳۹۲)؛ مشرق در دو افق مقدمه‌ای بر مطالعه مقایسه‌ای عرفان اسلامی و هندی (ابن عربی، شنکره و رامانوجه)؛ قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، اول.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1981). اسفار اربعه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (۱۳۷۳). دیوان شمس، تهران: دانشگاه تهران.
یزدان‌پناه، سید یدالله. (1396). حکمت اشراق شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی. تهران: سمت.
خسروانی، حمید. (۱۴۰۳). «تحلیل انتقادی دلایل الهیات ماتریالیستی بر مادی‌انگاری بدن رستاخیزی بر پایه آراء ویلیام هاسکر و چارلز تالیافرو». فصلنامه دین‌پژوهی و کارآمدی، ش، ۳ ص. ۱۹ ـ ۳۴.
Olivelle, P. (2008). Upanisads: A New Translation by Patrick Olivelle. Oxford University Press. (Original work published 1996).
Raphael, E. (1992). The pathway of non-duality, Advaitavada: An approach to some key-points of Gaudapada's Asparśavāda and Śaṁkara's Advaita Vedanta by means of a series of questions answered by an Asparśin. Motilal Banarsidass.
Madhavananda, S. (2000). Brihadaranyaka Upanishad. Common Books.
Classic Yoga. (n.d). Retrieved from http://www.classicyoga.co.in
Monier-Williams, M. (1872). A Sanskrit-English Dictionary. Oxford University Press.
Sharma, A. (1997). The rope and the snake: A metaphorical exploration of Advaita Vedānta. Manohar Publishers & Distributors.
Nakamura, H. (2004). A History of Early Vedanta Philosophy. Part Two. Motilal Banarsidass Publishers. (Original work published 1950).
Deutsch, E. (1966). The Self in Advaita Vedānta - Philosophy Documentation Center. International Philosophical Quarterly, 6(1), 10–11. https://doi.org/10.5840/ipq19666118
Vidyaranya, S. (1967). Pancadasi. Advaita Ashrama.
Dasgupta, S. (1991). A history of Indian philosophy. Motilal Banarsidass.
Hume, R. E. (1921). The Thirteen Principal Upanishads. Oxford University Press.
Olivelle, P. (2008). Upaniṣads. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-954025-9.
Nikhalananda, S. (1931). Drg-Drsya-Viveka. An inquiry into the nature of the 'seer' and the 'seen.' Sri Ramakrishna Asrama.
Shankara. (1931). Drg-Drsya-Viveka: An inquiry into the nature of the seer and the seen (Swami Nikhilananda, Ed.;(7th ed). Advaita Ashrama.
Wisdom Library. (n.d). Taittiriya Vartika. Retrieved from https://www.wisdomlib.org/hinduism/book/taittiriya-vartika/d/doc1204820.html
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار